Ένας στους έξι θανάτους παγκοσμίως προκαλείται από τον καρκίνο, ο οποίος αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου. Ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας για τον Καρκίνο (4 Φεβρουαρίου) ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) τονίζει, ωστόσο, ότι ο καρκίνος δεν χρειάζεται πλέον να θεωρείται θανατική ποινή, καθώς υπάρχει η δυνατότητα να μειωθεί η βαρύτητά του και να βελτιωθεί η επιβίωση και η ποιότητα ζωής των ανθρώπων που ζουν με την ασθένεια.
Τον Μάιο του 2017, τα κράτη μέλη συναντήθηκαν γύρω από δράσεις προτεραιότητας για τη διασφάλιση της φροντίδας του καρκίνου για όλους. Από την έγκριση του ψηφίσματος, τα κράτη μέλη λαμβάνουν μέτρα για τις συστάσεις του. Περίπου το 30-50% των καρκίνων μπορεί να προληφθεί εάν εφαρμοστούν αυτές οι πολιτικές.

Άμεση σχέση επαγγέλματος με την καρκινογένεση

Για πρώτη φορά το 16ο αιώνα έγινε αναφορά για τη σχέση του καρκίνου με ένα επάγγελμα. Συγκεκριμένα παρατηρήθηκε πως οι καπνοδοχοκαθαριστές εμφάνιζαν σε αυξημένη συχνότητα καρκίνο του οσχέου σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Πολύ αργότερα τεκμηριώθηκε η καρκινογόνος επίδραση της πίσσας και της καπνοαιθάλης. Σήμερα στη βιομηχανία βρίσκουν εφαρμογή διαρκώς νέες ουσίες.

Ρόλος της επιδημιολογίας και της ιατρικής της εργασίας είναι να εντοπίσει εγκαίρως ποιες από αυτές έχουν συμμετοχή στην καρκινογένεση. Για την έρευνα στον τομέα αυτό διεξάγονται επιδημιολογικές έρευνες νοσηρότητας και θνησιμότητας. Οι έρευνες αυτές χαρακτηρίζονται αναδρομικές όταν είναι γνωστό το αποτέλεσμα, δηλαδή η νόσος, και εξετάζεται αν υπήρξε έκθεση στον υπό έλεγχο παράγοντα. Οι μελέτες χαρακτηρίζονται προοπτικές όταν είναι γνωστή η έκθεση στον υπό έλεγχο παράγοντα και εξετάζεται αν θα εμφανιστεί η νόσος. Οι μελέτες της δεύτερης κατηγορίας είναι μεθοδολογικά αρτιότερες, αλλά έχουν αυξημένο κόστος.

Παρακάτω γίνεται αναφορά σε ορισμένες από πλήθος ουσιών ή παραγόντων που έχουν ενοχοποιηθεί, ο καθένας σε άλλο βαθμό, για καρκινογένεση στον άνθρωπο και τα αντίστοιχα επαγγέλματα στα οποία υπάρχει έκθεση στους παράγοντες αυτούς.

* Μέταλλα, όπως αρσενικό, χρώμιο, νικέλιο και κάδμιο προκαλούν νεοπλάσματα των πνευμόνων και των αεροφόρων οδών, κυρίως σε μεταλλωρύχους και χυτευτές. Το αρσενικό μπορεί να προκαλέσει αγγειοσάρκωμα στο ήπαρ.

* Η καπνοαιθάλη και η πίσσα ευθύνονται για νεοπλάσματα σε εργάτες ασφάλτου και καπνοδοχοκαθαριστές.

* Τα παράγωγα του πετρελαίου ευθύνονται για νεοπλάσματα σε λιπαντές και γρασσαδόρους.

* Οι ίνες αμιάντου ευθύνονται για το μεσοθηλίωμα του πνεύμονα.

* Η σκόνη του ξύλου προκαλεί νεοπλάσματα των αεροφόρων οδών σε ξυλουργούς.

* Οι εργαζόμενοι με τις ακτίνες Χ και τα ραδιενεργά υλικά (π.χ. ακτινολόγοι) εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης λευχαιμίας.

* Όσοι εκτίθενται διαρκώς στην ηλιακή ακτινοβολία, όπως αγρότες και ναυτικοί, εμφανίζουν σε αυξημένη συχνότητα μελάνωμα και άλλους όγκους του δέρματος.


Χαρακτηριστικά επαγγελματικών καρκινογόνων 


Οι όγκοι επαγγελματικής αιτιολογίας είναι συνήθως δύσκολο να διαγνωστούν ιστολογικά και κλινικά από τους όγκους μη επαγγελματικής αιτιολογίας. 
Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν μερικά αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά.

* Το βενζόλιο προκαλεί λευχαιμία.

* Η β-ναφθυλαμίνη προκαλεί νεοπλάσματα της ουροδόχου κύστεως.

* Το αέριο μουστάρδας προκαλεί νεοπλάσματα των αεροφόρων οδών.

* Το βινυλοχλωρίδιο προκαλεί αγγειοσάρκωμα στο ήπαρ κ.ο.κ.

  • Έχουν τη τάση να επισυμβαίνουν ενωρίτερα από άλλους όγκους της αυτής περιοχής του σώματος.
  • Η έκθεση στον βλαπτικό παράγοντα είναι επαναλαμβανόμενη αλλά όχι αναγκαία συνεχής.
  • Ο λανθάνων χρόνος είναι από 10-40 χρόνια.
  • Οι όγκοι σε κάποιο όργανα είναι συνήθως πολλαπλοί.
  • Αντίθετα με τις διαφορετικές εκτιμήσεις που υπάρχουν σχετικά με το ποσοστό των επαγγελματικών καρκίνων η πραγματικότητα είναι ότι κυμαίνεται στο 3-8%.

Στην περίπτωση του αμιάντου π.χ. υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις ότι ο τρόπος ζωής και το κάπνισμα αυξάνουν την καρκινογεννητική πιθανότητα των ινών του αμιάντου. Το επάγγελμα φαίνεται ότι μπορεί να έχει κάποιο συνεργικό ρόλο στους καρκίνους εν γένει. 
Οι πολλαπλές εκθέσεις σε χημικά που παρατηρούνται στη σύγχρονη βιομηχανία κάνουν οπωσδήποτε πάρα πολύ δύσκολη την απομόνωση των διαφόρων χημικών ουσιών που ενοχοποιούνται ως βλαπτικοί παράγοντες 
Ο ρόλος της συνεργικότητας των ουσιών αυτών είναι πιθανώς ενδιαφέρων, αλλά ακόμη μη υπολογίσιμος.

Βασικά στοιχεία

  • Ο καρκίνος είναι η δεύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως και είναι υπεύθυνος για 9,6 εκατ. θανάτους το 2018. Σε παγκόσμιο επίπεδο περίπου 1 στους 6 θανάτους οφείλεται σε καρκίνο.
  • Περίπου 70% των θανάτων από καρκίνο συμβαίνουν στις χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα.
  • Περίπου το ένα τρίτο των θανάτων από καρκίνο οφείλεται στους 5 κύριους κινδύνους συμπεριφοράς και διατροφής: υψηλός δείκτης μάζας σώματος, χαμηλή πρόσληψη φρούτων και λαχανικών, έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, χρήση καπνού και χρήση οινοπνεύματος.
  • Η χρήση καπνού είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για τον καρκίνο και είναι υπεύθυνος για περίπου 22% των θανάτων από καρκίνο.
  • Οι καρκίνοι που προκαλούν λοιμώξεις, όπως η ηπατίτιδα και ο HPV, ευθύνονται για έως και 25% των περιπτώσεων καρκίνου στις χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα.
  • Το 2017, μόνο 26% των χωρών χαμηλού εισοδήματος ανέφερε ότι οι υπηρεσίες παθολογίας είναι γενικά διαθέσιμες στον δημόσιο τομέα. Περισσότερο από το 90% των χωρών υψηλού εισοδήματος ανέφεραν υπηρεσίες θεραπείας που είναι διαθέσιμες στο κοινό, σε σύγκριση με λιγότερο από το 30% των χωρών χαμηλού εισοδήματος.
  • Ο οικονομικός αντίκτυπος του καρκίνου είναι σημαντικός και αυξάνεται. Το συνολικό ετήσιο οικονομικό κόστος του καρκίνου το 2010 εκτιμήθηκε σε περίπου 1,16 τρισ. δολάρια ΗΠΑ.
  • Μόνο μία στις 5 χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα διαθέτει τα απαραίτητα δεδομένα για την καταπολέμηση του καρκίνου.